musicalvertaling: 2012

door Ron Mesland

In april 2012 werd ik gemaild door Sieta Keizer van MLab of ik zin had om binnen een maand de musical “Zanna Don’t” te vertalen. Jan Rot had geen tijd en had mijn naam genoemd. Na me via Youtube en internet op de hoogte gesteld te hebben van stijl en inhoud leek dit een aardige uitdaging.

Positivisme
De sfeer van het origineel wordt bepaald door de Amerikaanse High School - musical traditie. Elementen van Grease, Xanadu (zie de titel Zanna Don’t), Rent en Glee liggen voor het oprapen. Wat “Zanna” origineel en zelfs een tikje gedurfd maakt is de combinatie van uitgesproken homo-thematiek met een ongekend positivisme. Iedereen die de kunst- en literatuurgeschiedenis van de homo-emancipatie kent weet dat in elke serieus te nemen film en in bijna ieder boek de homo als hoofdpersoon doorgaans een moeizaam leven leidt. Een enkele uitzondering als “Maurice”, de ook mooi verfilmde roman van E.M. Forster uit 1913 daargelaten, is het tot op heden ongewoon om een homothema een puur positieve lading te geven. Ook in “Rent” en “Bare” (de musical die ik eerder vertaalde) is de ellende niet van de lucht.

Nee, dan Zanna, een duidelijke voorloper van “Barbie”. Annie M. G. Schmidt, Cole Porter en Hair lijken te herleven in de luchtige score - overgoten met een retro-hippe Love & Peace saus (hip in 2003 toen de musical verscheen). Wie “En nu naar bed” van Annie M.G. Schmidt kent (met boze fee Conny Stuart en goede fee Mary Dresselhuys) of zich de licht absurdistische sfeer van Ja Zuster Nee Zuster voor de geest kan halen snapt waar het heengaat, en dat dan gecombineerd met stevige dans-pop.
Wat ook heel opmerkelijk is: er zijn in “Ja Zanna” lesbo’s, die naast de jongens een gelijkwaardige rol hebben. Ik geloof niet dat ik dat in Nederland (anno 2012) eerder heb gezien, en ik heb de afgelopen 40 jaar heel wat gezien. Ook hetero’s worden niet vergeten, en kunnen zich voor het eerst inleven in de rol van de sexuele outcast, een buitenkans. Gezien de populariteit van de Gay Parade moet dit een groot publiek aanspreken. Er zit in “Ja Zanna” zelfs een heuse “Hee-Parade”. Natuurlijk zijn er ook clichees: stoere motorpotten en nichten die aan Linedancing doen in cafe de Kittige Cowboy.

Magnus Hirschfeld
Nog wat details: in het origineel heet de Hirschfeld School “Heartsville High”, en ligt in een nondescripte omgeving in Amerika. Na wat bladeren in “Van Alle Tijden, Van Alle Culturen” (geschiedenis van de homoseksualiteit) stuitte ik op Magnus Hirschfeld, een van de vroegste en dapperste homo-rechten verdedigers, een Duitse arts die zijn Institut Hirschfeld in de Nazi-tijd moest opdoeken. 
In de 19e eeuw werden allerlei termen voor homoseksuelen gebruikt, zoals “Uraniërs”, een term die verwijst naar een verhaal in Het Symposium van de Griekse filosoof Plato. Vandaar dat Hirschfeld in Urania staat. Een omgekeerde wereld waar homoseksualiteit de norm is. Een soort immer-blij en -geil Noord Korea, waar niemand weet dat er ook hetero’s bestaan. Alles onder een semi-militair regime, met een rector die Overste genoemd wordt.

De titel
MLab liet ik kiezen uit He Zanna Ho Zanna (Jan Rot bleek later die titel ook bedacht te hebben) en Ja Zanna Nee Zanna. Mijn voormalige lerares, oerzuster Hetty Blok, stuurde me een enthousiast e-mailtje naar aanleiding van mijn titelkeuze.

De spelers
Tot ik twee jaar geleden “Bare” vertaalde had ik weinig met  moderne musicals. Ik vertaalde eerder wel de halve Cole Porter, Harold Arlen en Gershwin - catalogus, maar van Lloyd Webber en zijn nazaten slechts een handjevol nummers. Dus ook de spelers kende ik niet. Vorig jaar, bij de uitvoering van “Bare” door Codarts viel me al op dat er zeer getalenteerde mensen in dit circuit rondlopen. Ook nu, bij het rondgooglen op de namen van de medewerkers, ben ik onder de indruk geraakt van de klasse en ervaring die deze in mijn ogen piepjonge mensen vaak al hebben.

Tijdens de opdracht ging ik bij toeval naar de film “170 Hz”, een arthousefilm over 2 dove jongeren die een heftige liefdesrelatie doormaken. Michael Muller, de hoofdrolspeler, bleek in “Zanna” mee te doen als vrolijke nerdy jongen, terwijl hij in de film overtuigend een dramatische rol speelt.
Matthew Michel, die Zanna speelt, is een gelauwerde musicalnaam aan het worden, Elise Berend - die de Zanna-muziek al bij de eerste repetitie van buiten leek te kennen, speelde o.a. in Mamma Mia,  Gino Emnes - ex voice of Holland -  in the Lion King. En zo kan ik doorgaan, bijvoorbeeld over de omroep-nichtenrol van Tijl (Boris Schreurs). Of over Sanguita Akkrum die net zo makkelijk een sergeante als een Amsterdamse cafeehoudster speelt.

Behalve dat iedereen die dit leest zal begrijpen dat hij absoluut naar “Ja Zanna...” moet, al is het maar om al deze mensen bij elkaar te zien, of voor de choreografie van Guillermo Blinker - neem ik me nu ook voor mezelf het plezier te doen om meer musicals te gaan zien - zeker die van M Lab - en hopelijk ook te vertalen.

Ron Mesland 8-6-2012


filmpje: Interview met Boris Schreurs
voor Margreet Dolman (Betty Asfalt)  >
filmpje: Interviews + fragmenten uit
Ja Zanna Nee Zanna repetities,
gefilmd door Avro >>

Voorproefje van twee nummers zoals 
ze al na een paar dagen repeteren 
klonken bij de perspresentatie. 

VIDEO : Een duidelijk geval
met Michael Muller en Gino Emnes 
als Max & Stef
VIDEO: Echt geen tijd 
met Jeske van de Staak als Roberta



4/6/12  
Kijkje bij de repetitie van Ja Zanna op de valreep van de eerste try out.

Vandaag (4-6) mocht ik even kijken bij de repetities, en genoot van een overdonderend ballet (choreografie Guillermo Blinker) bij het nummer Wees een Vent. De stijl van Village People en Hollywood’s camp-balletregisseur Busby Berkeley lijken elkaar hier te ontmoeten. Sanguita (Kika van Klitheuvel) blijkt een keiharde sergeante. Een van de lastigste nummers is “Zeg niets...” , als in de Musical Binnen de Musical eerst een zwaar aangezette kitschtranentrekker wordt geparodieerd en daarna datzelfde nummer tot een serieus duet transformeert. Elise Berends - een komisch en serieus talent - en Gino Emnes kunnen dat prachtig. Matthew, als Zanna, is voortdurend op onnadrukkelijke wijze zeer aanwezig.

Het is mooi om te zien dat de onderlinge verhoudingen goed 
lijken te zijn. Michael staat gezellig mee te mimen (o, dat hoort bij het nummer...) wat zijn collega’s doen, Sieta (regie) zit (net als ik) vaak te schateren om wat er op de vloer gebeurt, en er hangt een wat verliefde sfeer. Of ligt dat aan mij? Het is natuurlijk al leuk dat mijn met bloed zweet en tranen verkregen vertaling tot leven komt, maar het is helemaal prettig dat het door zulke leuke mensen gebeurt.

ron mesland

Uit de recensies:

”Vertaler Ron Mesland levert fris en pittig Nederlands zonder te zwelgen in woordvondsten” NRC 
“Feestelijke en kleurrijke musical waarin alle clichés worden omgedraaid (...) Hoewel veel van de (...) plotlijnen beter te begrijpen zijn met die Amerikaanse oorsprong in het achterhoofd hebben vertaler Ron Mesland en regisseur Sieta Keizer de musical op geslaagde wijze naar een Nederlandse situatie getransponeerd” Volkskrant
“De vertaling van Ron Mesland is perfect. Het is pas de tweede musical die hij vertaalt, voorheen vertaalde hij vooral muziek. De vertaling past perfect bij de tijd van nu, simpel en doeltreffend (...) Is heel Nederlands met verwijzingen naar sporthelden als Inge de Bruin en Sven Kramer en weet te raken.” Esther Derksen, Puur Theater
“Ja Zanna, Nee Zanna mag dan over heftige thema's gaan, de musical zelf is absoluut niet zwaar. Ron Mesland nam de vertaling en bewerking voor zijn rekening en laat ook in de Nederlandse teksten humor doorklinken. Waar veel musicals struikelen over ingewikkelde of ouderwetse teksten is “Ja Zanna, Nee Zanna” helemaal van deze tijd.” Thomas vd Heijden, Musical Info
(...) Een roze feestje dus ook voor de creatives: Sieta Keizer die de regie voor haar rekening nam, en Guillermo Blinker, verantwoordelijk voor de choreografieën. Ron Mesland zorgde voor de ludieke vertaling en bewerking van het oorspronkelijke Zanna, Don’t (...) en de muzikale leiding was in handen van Menno Theunissen. Regina Rorije zorgde voor de voortreffelijke styling van de acteurs.” Stefanie, http://www.musicaljournaal.nl/?p=10226